วัดหลวง ต.เวียงใต้ อ.ปาย จ.แม่ฮ่องสอน

วัดหลวง เป็นวัดใหญ่และเป็นวัดประจำอำเภอปาย เป็นที่ทำการของเจ้าคณะอำเภอปายมาตั้งแต่สมัยเจ้าฟ้าปกครองเมือง สันนิษฐานว่าคงจะสร้างพร้อมกับที่เจ้าฟ้าผู้ครองเมืองปายได้ย้ายเมืองจากที่เดิม คือตำบลเวียงเหนือ มาตั้งเมืองใหม่ในพื้นที่ตำบลเวียงใต้ในปัจจุบัน ซึ่งการย้ายหอเจ้าฟ้าและเมืองปายใหม่ในครั้งนั้นราวปีพ.ศ.2346 และบริเวณที่สร้างวัดนี้ เดิมก็เป็นวัดร้างมาก่อนแล้ว โดยมีพระพุทธรูปองค์ใหญ่ก่อด้วยอิฐถือปูนซึ่งมีสภาพทรุดโทรมประดิษฐานอยู่
ต่อมาในปีพ.ศ. 2442 พระยาดำรงเจ้าฟ้าพ่อเมืองปายได้ถึงแก่พิราลัยไป บุตรของพระยาดำรง คือพระยาราชก็ขึ้นปกครองเมืองแทน เจ้าฟ้านำราษฏร เมืองปายก่อสร้างพระเจดีย์ โดยทำการก่อสร้างครอบองค์พระพุทธรูป เป็นระยะเวลา 3 ปี พระเจดีย์แล้วเสร็จเรียบร้อย พระยาราชเสมายกฉัตรเจดีย์เมื่อปี พ.ศ. 2444 ซึ่งในสมัยนั้นมีพระภิกษุออ หรือครูบาออ ไม่ทราบฉายาเป็นเจ้าอาวาส และเป็นเจ้าคณะอำเภอปกครองคณะสงฆ์ ซึ่งกิจกรรมต่างๆ ได้เป็นไปอย่างดีมาก วัดวาอารามเจริญรุ่งเรืองด้วยครูบาออกเป็นผู้มีอิทธิพลมีคนเคารพยำเกรงมาก
ปัจจุบันวัดหลวง เป็นสถานที่ท่องเที่ยวแห่งหนึ่งของอำเภอปาย โดยมีพระเจดีย์องค์ใหญ่สีขาวตั้งอยู่ตระหง่านกลางลานวัด