ตั้งอยู่หมู่ที่ 11 บ้านวังประจัน ตำบลควนสตอ อุทยานฯ มีเนื้อที่ทั้งหมด 196 ตรกม. หรือ 122,000 ไร่ โดยรวมเอาเนื้อที่ของป่าสงวนแห่งชาติกุปัง ปุโล๊ต และหัวกะหมิงเข้าด้วยกัน และยังผนวกพื้นที่ป่าควนบ่อน้ำปูยู ในท้องที่ตำบลบ้านควน ตำบลปูยู อำเภอเมือง จังหวัดสตูลอุทยานฯ อยู่ห่างจากตัวจังหวัดประมาณ 40 กม
. คำว่า "ทะเลบัน" มาจากคำว่า "เลิด เรอบัน" เป็นภาษามลายูแปลว่า ทะเลยุบหรือทะเลอันเกิดจากการยุบตัวของแผ่นดิน อุทยานแห่งชาติทะเลบันเกิดจากการยุบตัวของพื้นดินระหว่างเขาจีนและเขามดแดง เป็นหนองน้ำขนาดใหญ่มีเนื้อที่ประมาณ 63,350 ไร่ พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาสลับซับซ้อนมีความอุดมสมบูรณ์ค่อนข้างสูง จึงอุดมไปด้วยพืชพรรณป่าไม้ที่ขึ้นอย่างหนาแน่น และรอบๆ บึงจะมีพันธุ์ไม้ชนิดหนึ่งชื่อต้น "บากง" ขึ้นอยู่หนาแน่นแลดูสวยงาม
นอกจากนี้ยังมีสัตว์อื่นๆ อีก เช่น นกน้ำชนิดต่างๆ สมเสร็จที่มักลงมากินน้ำตามริมบึงเสมอๆ ที่อุทยานแห่งชาติทะเลบันยังมีสัตว์อีกชนิดหนึ่งเรียกว่า "หมาน้ำ" เป็นสัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำรูปร่างคล้ายกบและคางคก แต่มีหางส่งเสียงร้องคล้ายลูกสุนัข จะมีชุกชุมตามริมบึงโดยเฉพาะในฤดูฝน สัตว์ชนิดนี้จะมีอยู่เฉพาะที่ทะเลบันเท่านั้น อุทยานแห่งชาติทะเลบันได้รับการประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติ เมื่อวันที่ 27 ตุลาคม 2523
สถานที่ท่องเที่ยวภายในเขตอุทยานแห่งชาติทะเลบัน
ทะเลบัน เป็นบึงน้ำขนาดใหญ่กลางหุบเขา ขนาบด้วยเทือกเขาจีนและเขาวังประ มีเนื้อที่ประมาณ 300 ไร่ มีปลาน้ำจืดและหอยชุกชุม น้ำใสสะอาดจนสามารถมองเห็นสาหร่ายและฝูงปลาว่ายไปมา บางครั้งจะมีสมเสร็จลงมากินน้ำเป็นภาพที่น่าประทับใจ รอบบึงมีพันธุ์ไม้ชนิดหนึ่งขึ้นอยู่หนาแน่น ชาวบ้านเรียกว่า "ต้นบากง" ทางอุทยานฯ ได้สร้างศาลาท่าน้ำไว้ให้นักท่องเที่ยวได้นั่งพักผ่อนด้วย
น้ำตกรานี เป็นน้ำตกขนาดเล็ก อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานฯ เพียง 200 เมตรจะมีทางเดินเท้าแยกจากทางไปบ้านพักริมบึง ซึ่งเป็นบ้านพักของอุทยานฯจนถึงตัวน้ำตกน้ำตกแห่งนี้มีน้ำน้อยแต่จะไหลอยู่ตลอด
ทุ่งหญ้าวังประ เป็นทุ่งหญ้าในที่ราบอันกว้างใหญ่ระหว่างภูเขาทางทิศตะวันตกของอุทยานฯ มีสัตว์ป่าอาศัยอยู่มากเช่น สมเสร็จ กระจง เม่น ไก่ป่า เป็นต้น
เขตแดนไทย-มาเลเซีย อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานฯ เพียง 2 กม. บริเวณเขตแดนมีหน่วยพิทักษ์อุทยานฯ ตั้งอยู่ มีที่นั่งพักผ่อนใกล้เชิงเขา ธรรมชาติร่มรื่น หากเดินทางต่อไปอีก ประมาณ 23 กม. ก็จะถึงปาดังเบซาร์ แหล่งชุมนุมสินค้าต่างประเทศราคาถูก หรือหากต้องการไปยังเมืองกางะซึ่งเป็นเมืองหลวงของรัฐเปอร์ลิส ก็สามารถไปได้เพียงเดินทางไปอีกประมาณ 30 กม.เท่านั้น ด่านนี้เปิดตั้งแต่ 06.00-19.00 น. และจะมีตลาดนัดทุกวันอาทิตย์ในช่วงเช้า ส่วนมากจะเป็นสิ่งของอุปโภคบริโภคทั่วไป
น้ำตกยาโรย เป็นน้ำตกขนาดกลาง มีต้นน้ำมาจากลำธารในป่าหัวกระหมิง มีความสวยงามเป็นจุดท่องเที่ยวที่สำคัญแห่งหนึ่งของอุทยานฯ น้ำตกนี้มีทั้งหมด 9 ชั้น ไหลลดหลั่นลงมาตามภูเขา แต่ละชั้นเป็นแอ่งสามารถเล่นน้ำได้
การเดินทางไปชมน้ำตกยาโรย จากที่ทำการฯ ใช้ทางหลวงหมายเลข 4184 (สายควนสตอ-วังประจัน) ประมาณ 7 กม. จะมีทางลูกรังแยกขวามือเข้าไปอีก 700 เมตร
น้ำตกโตนปลิว เป็นน้ำตกที่สวยที่สุดในอุทยานฯ และในจังหวัดสตูล น้ำตกแห่งนี้มีน้ำมากไหลตลอดทั้งปี มีต้นน้ำมาจากภูเขาจีน
การเดินทางไปชมน้ำตกโตนปลิวใช้เส้นทางหมายเลข 4184 (สายควนสตอ-วังประจัน) ซึ่งน้ำตกโตนปลิวอยู่ห่างจากน้ำตกยาโรยประมาณ 6 กม. หรือห่างจากที่ทำการอุทยานฯ ไปประมาณ 12 กม. จะมีทางลูกรังแยกไปอีก 3 กม.
ถ้ำลอดปูยู ปูยู แปลว่า ปลาหมอ) เป็นถ้ำลอดที่มีลักษณะคล้ายกับถ้ำลอดที่อ่าวพังงา แต่มีขนาดเล็กกว่าอยู่ทางทิศใต้ของอุทยานฯ ถ้ำลอดปูยูตั้งอยู่ที่เขากาหยัง (กาหยัง แปลว่าหลังคาเรือเอี้ยมจุ๊น) ต.ปูยู ห่างจากตัวจังหวัด 15 กม. บนเพดานถ้ำมีหินงอกหินย้อยบ้าง มีคลองท่าจีนไหลผ่านถ้ำ และสองฝั่งของคลองเป็นป่าโกงกางตลอดแนว จากถ้ำประมาณ 1 กม. จะถึงถ้ำกาหยังซึ่งเป็นถ้ำที่มีค้างคาวอาศัยอยู่มาก
การเดินทางไปชมถ้ำลอดปูยูจากตัวเมืองสตูลไปลงเรือที่ท่าเรือตำมะลัง ซึ่งห่างจากตัวเมือง 9 กม.จากท่าเรือตำมะลังเช่าเรือหางยาวไปถ้ำลอดที่คลองท่าจีน ค่าโดยสารประมาณ 400-500 บาท (ขึ้นกับขนาดของเรือและจำนวนนักท่องเที่ยว)
สิ่งอำนวยความสะดวกในเขตอุทยานฯ มีบ้านพัก และสถานที่ตั้งเต็นท์ไว้บริการนักท่องเที่ยว ติดต่อสอบถามรายละเอียดได้ที่ส่วนอุทยานแห่งชาติ หรือที่ส่วนอุทยานสำนักอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ กรมป่าไม้ บางเขน กรุงเทพฯ โทร. 579-5734, 579-7223 และที่ทำการอุทยานแห่งชาติทะเลบัน อำเภอควนโดน จังหวัดสตูล 91160 โทร. (074) 797073
|