อุทยานแห่งชาติทองผาภูมิ อยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติป่าห้วยเขย่งและป่าเขาช้างเผือก ในเขตท้องที่อำเภอทองผาภูมิ และอำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี มีเนื้อที่ประมาณ 1,120 ตารางกม. หรือ 700,000 ไร่

เป็นอุทยานแห่งชาติที่มีสถานที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจ ในเรื่องของการเดินทางที่มีความตื่นเต้นเร้าใจ สนุก รวมไปถึงอุทยานแห่งชาติทองผาภูมินี้ยังมีพืชพรรณธรรมชาติที่ค่อนข้างสมบูรณ์ และยังมีหมู่บ้านที่ยังอยู่ห่างไกลความเจริญ จึงเหมาะสำหรับการศึกษาทางธรรมชาติ และการเข้าไปให้ความสนับสนุนในด้านต่าง ๆ ของหมู่บ้านเหล่านี้ด้วย
ประวัติความเป็นมา
ด้วยสำนักงานเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ได้ส่งเรื่องแผนการป้องกันอนุรักษ์และพัฒนาป่าอนุรักษ์ภาคตะวันตก ซึ่งกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ โดยกรมป่าไม้เสนอต่อคณะกรรมการกลั่นกรองฯ ฝ่ายเศรษฐกิจ ให้กระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีและการพัฒนา พิจารณาเสนอความเห็นเพื่อประกอบการพิจารณา ต่อมาเมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2534 คณะกรรมการกลั่นกรองฯ ฝ่ายเศรษฐกิจ เสนอความเห็นชอบ การคุ้มครองพื้นที่เขตแดนพม่าให้เป็นป่าผืนใหญ่ผืนเดียวกัน เพื่ออนุรักษ์ให้เป็นระบบนิเวศน์ที่มั่นคง และเป็นแหล่งทรัพยากรพันธุกรรมพืชและสัตว์ที่อุดมสมบูรณ์ของประเทศตลอดไป ต่อมาคณะรัฐมนตรีได้ประชุมปรึกษาเมื่อวันที่ 20 สิงหาคม พ.ศ. 2534 ลงมติเห็นชอบตามมติคณะกรรมการกลั่นกรองฯ ฝ่ายเศรษฐกิจ โดยกรมป่าไม้ได้ดำเนินการตามแผนการป้องกันอนุรักษ์และพัฒนาป่าไม้อนุรักษ์ภาคตะวันตก ในรูปแบบอุทยานแห่งชาติ
สอบถามรายละเอียด ที่อุทยานแห่งชาติทองผาภูมิ ตู้ ปณ. 18 อ.ทองผาภูมิ จ.กาญจนบุรี 71180 โทรศัพท์ 0-1382-0359

สถานที่ท่องเที่ยวใกล้เคียงที่น่าสนใจ
น้ำตกเขาใหญ่ อยู่ในท้องที่หมู่บ้านอีต่อง หมู่ที่ 1 ตำบลบิล๊อก อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี เป็นน้ำตกขนาดใหญ่ที่มี น้ำไหลตลอดทั้งปี มีชั้นใหญ่ๆ อยู่ 3 ชั้นด้วยกัน สภาพป่าในบริเวณนี้มีความอุดมสมบูรณ์มาก อากาศเย็นสบายเหมาะแก่การพักผ่อนและเล่นน้ำที่น้ำตก การเดินทางไปสู่น้ำตกนี้ค่อนข้างลำบาก ในฤดูฝนรถยนต์ไม่สามารถเข้าไปได้ จะต้องเดินเท้าแทน อยู่ห่างจากหมู่บ้านประมาณ 5 กม.
น้ำตกน้ำดิบใหญ่ อยู่ทางตอนล่างของน้ำตกเขาใหญ่ โดยสายน้ำของน้ำตกน้ำดิบใหญ่นี้ไหลไปรวมกับสายน้ำของน้ำตกเขาใหญ่ มีน้ำไหลตลอดปี สภาพป่าในบริเวณนี้มีความอุดมสมบูรณ์มาก และเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่านานาชนิด การเดินทางใช้เส้นทางเดียวกับน้ำตกเขาใหญ่
น้ำตกจ๊อกกระดิ่น อยู่ในท้องที่หมู่บ้านอีปู่ หมู่ 1 ตำบลบิล๊อก อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี เป็นน้ำตกที่มี น้ำไหลตลอดปี มีชั้นเดียว แต่มีความสวยงามมาก เพราะว่าสายน้ำตกที่ไหลผ่านหน้าผาสูงประมาณ 30 เมตร ลงสู่พื้นล่างแล้วแตกกระจายออกมากลายเป็นกลุ่มไอน้ำลอยตัวขึ้นมาจากพื้น การเดินทางไปสู่น้ำตกนี้ค่อนข้างลำบาก โดยคุณจะ ต้องเดินเท้าอย่างเดียว จากหมู่บ้านไป ประมาณ 2 กม. ทั้งฤดูแล้งและฤดูฝน
น้ำตกบิเต็ง อยู่ในท้องที่หมู่บ้านอีต่อง หมู่ 1 ตำบลบิล๊อก อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี เป็นน้ำตกที่มี น้ำไหลตลอดปี เหมาะแก่การที่จะไปพักผ่อน การเดินทางไปสู่น้ำตกแห่งนี้ค่อนข้างลำบาก ในฤดูแล้งสามารถนำรถยนต์เข้าไปได้แต่ต้องเดินทางเท้าเข้าไปอีกไม่ไกล ส่วนในฤดูฝนไม่สามารถนำรถยนต์เข้าไปได้ จะต้องเดินเท้าอย่างเดียว อยู่ห่างจากหมู่บ้านประมาณ 10 กม.
เนินเสาธง อยู่ในท้องที่หมู่บ้านหินกอง หมู่ 1 ตำบลบิล๊อก อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี เนินเสาธงเป็นพื้นที่ยอดเขาที่ กั้นพรมแดนระหว่างประเทศไทยกับประเทศสหภาพพม่า โดยที่ทางการทหารไทยได้จัดตั้งเสาธงพร้อมติดธงชาติไทยขนาดใหญ่ เพื่อเป็นสัญลักษณ์ว่าพื้นที่นี้เป็นจุดพรมแดนระหว่างประเทศไทยกับประเทศสหภาพพม่า ทางการทหารไทยจึงได้ให้ชื่อพื้นที่แห่งนี้ว่า เนินเสาธง และได้อนุญาตให้ประชาชนทั่วไปเข้าเที่ยวชมได้ โดยมีกำลังของทหารไทย และกองกำลังตำรวจตระเวนชายแดนของไทยรักษาความปลอดภัยให้ตลอด 24 ชั่วโมง เมื่อเราอยู่บนเนินเสาธงนี้แล้ว เราจะได้พบกับบรรยากาศเย็นสบาย อากาศสดชื่นแสนบริสุทธิ์ สามารถมองลงเห็นทิวทัศน์ได้รอบตัวเรา ทั้งทิวทัศน์ที่สวยงามในประเทศไทยและทิวทัศน์ในประเทศสหภาพพม่า และเมื่อวันใดท้องฟ้าเปิดเราก็จะได้เห็นท้องทะเลอันดามันได้อีกด้วย การเดินทางไปเนินเสาธงนี้สะดวกสบาย รถยนต์สามารถเข้าถึงพื้นที่ได้เลย ใช้เส้นทางสายบ้านไร่ - อีต่อง
น้ำตกหวยเหมือง อยู่ในท้องที่บริเวณเขาเจ็ดมิตร ตำบลบิล๊อก อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี เป็นน้ำตกที่มี น้ำไหลตลอดปี สภาพป่าในบริเวณนี้บางส่วนถูกทำลายเพราะพื้นที่บางส่วนอยู่ในเขตสัมปทานให้ทำเหมืองแร่ มีความสวยงาม และยังพบถ้ำในบริเวณนี้อีก การเดินทางใช้เส้นทางร่วมกัน เส้นทางที่บริษัทที่ได้สัมปทานทำเหมืองแร่ได้ทำไว้โดยเป็นทางลูกรัง อยู่ห่างจากหมู่บ้านอีปู่ ประมาณ 25 กม.
จุดชมทิวทัศน์เขาขาด อยู่ในท้องที่บริเวณน้ำตกจ๊อกกระดิ่น เป็นจุดชมทิวทัศน์ที่อยู่บนยอดเขาสูง มีกระแสลมพัดผ่านตลอดเวลา อากาศบริสุทธิ์และเย็นสบาย เราสามารถมองเห็น น้ำตกจ๊อกกระดิ่น ที่มีสายน้ำไหลผ่านหน้าผาสูงลงสู่พื้นล่างอย่างน่าประทับใจยิ่งนัก และจะมองเห็นหมู่บ้านอีต่อง หมู่บ้านหินกอง เนินเสาธง ทิวทัศน์ในประเทศสหภาพพม่า และเมื่อไดท้องฟ้าเปิดก็จะมองเห็นทะเลอันดามันได้ด้วยตาเปล่า การเดินทางค่อนข้างลำบาก จะต้องเดินเท้าตลอด จากปากทางเข้าที่ระหว่างกม.ที่ 24-25 ของถนนสายบ้านไร่ - อีต่อง เป็นระยะทางประมาณ 2 กม.
จุดชมทิวทัศน์ กม. 15 อยู่บริเวณหลักกม. ที่ 15 ถนนสายบ้านไร่ - อีต่อง จุดชมทิวทัศน์แห่งนี้อยู่ริมถนนพอดี อากาศที่นี่เย็นสบาย เราสามารถมองเห็นทิวทัศน์ต่างๆ ได้อย่างมากมาย ทิวทัศน์อ่างเก็บน้ำของเขื่อนเขาแหลม เป็นจุดที่น่าสนใจมากที่สุด เพราะมีความสวยงามประทับต้องใจของผู้ที่ไปเที่ยวชมเป็นอย่างมาก การเดินทางใช้เส้นทางสาย บ้านไร่ - อีต่อง
ถ้ำเขาน้อย อยู่ในท้องที่หมู่บ้านตลิ่งแดง หมู่ 7 ตำบลห้วยเขย่ง อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี ภายในถ้ำได้มีผู้นำเอา พระพุทธรูป ไปประดิษฐ์สถานไว้ ให้ผู้ที่เข้าไปเที่ยวได้สักการะบูชา ในถ้ำเราจะพบเห็น หินย้อย อยู่ทั่วๆ ไป ภายในถ้ำนี้ การเดินทางสะดวกสบาย สามารถนำรถยนต์เข้าไปถึงพื้นที่ได้เลย

จากกรุงเทพฯ ใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 4 (ถนนเพชรเกษม) ผ่าน จ.นครปฐม ขับมาประมาณ 9 กม. จะพบสะพานลอยข้ามไปทาง จ.กาญจนบุรี ขับไปตามทางหลวงหมายเลข 323 ขับมาประมาณ 7 กม. ท่านจะพบสี่แยก ให้ท่านเลี้ยวขวา ( แยกซ้ายไปบ้านโป่ง ตรงไปคือถ้ำค้างคาว) เพื่อไปยัง อ.เมืองกาญจนบุรี จากนั้นมุ่งหน้าสู่สี่แยกแก่งเสี้ยน ให้ขับไปทาง อ. ทองผาภูมิ ซึ่งจะผ่านทั้งไทรโยคน้อย และไทรโยคใหญ่ ( หลักกม.ที่ 125 ทางหลวงหมายเลข 323 ) ท่านจะพบสามแยก ( ตรงไปไปอำเภอทองผาภูมิ + เขื่อนเขาแหลม ถ้าเลี้ยวขวาไปอำเภอสังขละบุรี ) ให้ขับตรงไปเพื่อมุ่งหน้าสู่อ.ทองผาภฺมิครับ สังเกตได้จากป้ายบอกทางว่าไปน้ำตก จ๊อกกระดิ่น โดยระยะทางจะห่างจากอำเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี ประมาณ 175 กม. โดยพื้นที่ที่ทำการสำรวจการเดินทางจากอำเภอเมืองกาญจนบุรีไปยังพื้นที่ที่ทำการสำรวจได้ใช้เส้นทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 323 โดยคณะผู้สำรวจได้ใช้พื้นที่บริเวณหมู่บ้านห้วยปากคอกเป็นจุดที่ตั้งที่ทำการสำรวจเป็นการชั่วคราว จากจุดที่ตั้งอยู่ห่างจากอำเภอทองผาภูมิเป็นระยะทาง ประมาณ 30 กม.